Năm 1954 sau khi bỏ lại ruộng đất ở Bắc Việt, ông ngoại tôi đem gia đình vào nam . Do ông ngoại tôi quen với 1 ông Pháp làm chủ đồn điền ở DL (phải viết tắt, không thôi bị tình báo ) chỉ đường cho ông tôi lên đây bán rẻ lại và chỉ ông tôi cách trồng cà phê trước khi ông này về lại Pháp . Giá hồi đó là 30 (cây hay chỉ) theo lời bà ngoại, tôi không nhớ rỏ, chỉ nhớ là con số 30 . Thế là gia đình ngoại tôi định cư ở BM, ngày đó còn là 1 thị trấn nhỏ bao quanh bởi những rừng cây trùng điệp . Bà tôi kể lại, buổi sáng đầu tiên thấy từng đàn vịt/ngỗng đậu đầy trước sân nhưng bà nghĩ của nhà ai đó, đến lúc cả bầy bay đi và những đàn khác bay lại bà tôi mới biết rằng đó là vịt/ngỗng trời . Dần dần, những thân nhân hàng xóm cũ cũng lần lượt theo gót chân ông tôi lên đây làm thành một xóm nhỏ . Ông tôi khai đất đốn cây dựng nên một nhà nguyện nhỏ trên ngọn đồi trước nhà . Ngày qua ngày, ông tôi cần mẫn khai đất trồng cà phê và trồng cây ăn trái . Căn nhà ông tôi nằm cạnh bờ suối . Con suối này chảy từ nguồn rất xa, băng qua những làng thượng và chảy về cuối nẻo giáp biên thùy - nơi mặt trời hạ bóng ở cuối ngày .
Mẹ tôi là con gái duy nhất của ông tôi . Bà lớn lên và thừa hưởng sự khỏe mạnh can trường của thân sinh bà . Bà lấy chồng - một người công chức ngành xây dựng của một sở Mỹ thời bấy giờ - đó là bố tôi . Sau khi tích lũy kinh nghiệm xây cất, bố tôi mở của hàng cung cấp dịch vụ và dụng cụ xây dựng . Mẹ tôi mở của hàng buôn bán vải và quần áo . Vì công việc buôn bán ngày đó quá trôi chảy, bố mẹ tôi không hứng thú vào đồn điền cà phê . Ông tôi vẫn cần mẫn bảo quản từng ngọn cây, mua thêm những mảnh đất mới, làm đỏ thêm những ngọn đồi với những trái chín mọng, vì nghề nông vốn đã nằm trong huyết quản của ông .
Rồi một ngày mọi trang kế toán bị xóa . Sổ nợ bị cháy . Tôi ra đời . Ông tôi qua đời . Vì chính quyền mới không hiểu biết gì về ngành cà phê và họ không biết cách bảo quản, nên gia tài của bố mẹ tôi còn lại là những đồi cà phê xanh ngát với điều kiện phải "hợp tác" tất cả thu hoạch cho nhà nước, có nghĩa là nhà nước mua với 1 giá qui định . Ở với nhau như bát nước đầy . Câu này bố tôi hay nói . Hiểu nghĩa đen nghĩa bóng gì cũng được . Có lẽ nhờ đó những người làm ở ngoại thương đồng ý ngầm và kê khai hồ sơ ngầm để bố mẹ tôi không phải tiêu thụ toàn bộ số lượng qua con đường ngoại thương của nhà nước, và thỉnh thoảng có những chuyến xe vượt biên giới tuyến Campuchia .
Thời đó nhà tôi thường xuyên, hầu như mỗi ngày đều có khách . Những ông cán bộ cao cấp ghé thăm để ra về với cái gì đó trên tay . Những ông thầy, bà cô nói tiếng Anh tiếng Pháp lưu loát . Họ ở chơi vài ngày trong lúc nhờ đợi bố tôi xin dùm hộ khẩu hoặc tìm đường vượt biên . Những người nhà quê họ hàng xa, láng giềng cũ cần nơi cư trú mưu sinh . Những người thanh niên thanh nữ từ miền Trung lưu lạc trên những con tàu xuôi nam cần việc làm ... Nói chung là núi rừng ngày xưa ông tôi bỏ công trồng ngập cây giờ đây trở thành chổ dung thân cho rất nhiều người .
Làng M là làng thượng trù phú, có thể nói là trù phú nhất trong các làng dân tộc ở Vn . Họ theo đạo công giáo và chịu ảnh hưởng nặng từ nền giáo dục Pháp . Làng thượng M nằm ngay cạnh rẫy nhà tôi . Ông tôi xã giao với ông trưởng làng suốt mấy chục năm tình như anh em, đến đời bố tôi, họ giúp đở không ít từ việc canh chừng kẻ lạ xâm phạm cho tới việc ủng hộ nhân công, phương tiện dẫn nước . Với chính sách ưu đãi người thiếu số của nhà nước, làng thượng này bớt bị ép bức hoặc uy hiếp bởi chính quyền và công an khu vực . Nói chung là họ có rất nhiều oai . Nhờ đó, vườn rẫy nhà tôi cũng được thuận buồm xuôi gió giữa cái thời bao cấp khắc nghiệt .
....
