Ở quê tôi thú vị nhất là vào ban tối. Trên các vĩa hè bọn thiếu nhi tụ tập từng tốp chơi đùa, nào nhảy dây, năm mười, cò cò, đủ các trò . Tiếng của bọn chúng la ó vang từ xóm trên xuống xóm dưới. Ở trên đường, từng tốp thiếu niên dập dìu qua lại kẻ nói người cười . Trên các ban công, các anh chị thanh niên ngồi tán dóc, chơi đàn guitar, hoặc hát hò bài gì đấy. Ông già bà lảo thì bắc ghế ra cửa ngồi, hoặc họp nhau lại đọc kinh và ngắm đàng Thánh Giá. Cứ như thế cả phố phường tối nào cũng náo nhiệt nhất là vào những giờ chập choạng cho đến tối mịt . Nhờ cái không khí về khuya đó mà các hàng quán trước mặt đường hoặc các xe hàng rong đua nhau bày bán đủ các món ăn khuya như bánh canh, bánh khọt, phở, chè, chuối chiên, khoai lang chiên, bánh cay... v.v không thiếu món gì . Trong số đó, có một chiếc xe bán bánh mì thịt trước mái hiên cửa hàng sách thiếu nhi bên góc đường Quang Trung và Hai Bà Trưng lúc nào cũng đặc biệt đông khách, bất kể ngày nắng hoặc ngày mưa .
Đối với bất cứ đứa con nít nào thời ấy, hoạt động thích thú nhất là được cha mẹ dẫn đi dạo phố và lê la hàng quán ăn vặt trên đường . Đối với tôi, được ghé xe bánh mì thịt luôn luôn là điều làm tôi xung sướng nhất . Mỗi lần đứng trước xe bánh mì, trong đầu tôi lúc nào cũng vẽ lên cả ngàn ước mơ đèo bồng to lớn . Một trong những ước mơ lớn nhất của tôi lúc bấy giờ là một ngày nào đó lớn lên tôi sẽ được trở thành bà bán bánh mì . Và tôi cứ thầm so đo ước ao giá mà mẹ tôi là bà bán bánh mì thì có lẻ tuyệt vời biết mấy nhỉ ?
Xe bánh mì này chỉ là một cái tủ lớn bằng kính nằm trên bốn bánh xe có thể đẩy tới đẩy lui được . Ở kệ trên tủ kính xếp ngay ngắn những cuộn thịt quay màu vàng ươm béo ngậy, vài củ hành trắng, vài trái cà chua đỏ ửng, vài bó ngò xanh, vài trái dưa leo non nớt xẻ đôi, vài trái ớt đỏ và vài bó giò lụa gói lá chuối màu xanh thâm thẩm . Kệ bên dưới xếp đầy những ổ bánh mì bé bé bằng hay bàn tay của trẻ em lên sáu . Loại bánh mì này nhiều bột nổi, ít ruột, nên rất giòn . Bên cạnh tủ kính là một cái lò nướng nhỏ bằng gạch đốt bằng than, và lửa để nhỏ hiu hiu .
Bà chủ xe bánh mì tên gọi là bà Bếp . Bà có duy nhất một cô con gái nhỏ tên là Tú Ái, trạc bằng tuổi tôi, luôn luôn ngồi bên cạnh giúp bà quạt lửa nướng bánh mì . Ở nhà bà còn có một mẹ già. Bà ấy ốm liệt giường cách đây đã mấy năm từ cái trận sốt cao mà nhà thương không có đủ thuốc men chửa trị. Gia đình bà chỉ có vỏn vẹn ba thế hệ đàn bà làm lụng nuôi nhau .
Mẹ con bà Bếp rất trầm tư ít nói . Hình như họ chẳng cần phải nói chuyện với ai về việc gì bao giờ . Giá cả vốn đả được định sẳn và ai cũng đả rõ điều ấy . người bán chỉ việc trao bánh và người mua chỉ việc trao tiền . Dưới thời tiết về đêm heo may lành lạnh của miền cao nguyên, việc mua bán cũng chỉ cần đơn giản như thế . Nhanh lẹ, và không cần nhiều lời . Đa số khách hàng thường mua một lúc ba bốn ổ bánh mì trở lên để đem về nhà quây quần cùng với gia đình bên ấm trà nóng . Và vì thế mọi người cũng rất kiên nhẫn đứng chờ xung quanh trong sự im lặng và cùng nhau quan sát bà làm việc . Người dân cao nguyên là thế . Rất thật thà lịch sự và cũng rất khép kín .
Như một cái máy, đôi tay bà Bếp cứ thoăn thoắt, rạch ruột bánh mì, bỏ lên lò nướng, lấy ổ kế tiếp đã nướng, phết lên mặt bên phải một lớp bơ thật mỏng, rồi mặt bên trái một lớp pa tê . Rồi theo đơn đặt hàng, bà sẽ bỏ thịt gà hoặc thịt sá xíu . Thịt gà của bà được xé thật nhỏ, và được phi lên trước với hành tỏi và một chút gia vị . Thịt heo quay sá xíu thì thơm nồng mùi ngũ vị hương và mùi hạt điều, và được sắt rất mỏng . Cứ thế bà xếp ngay ngắn vào bánh mì một lớp thịt, một lớp dưa leo, vài cọng hành lá, cọng ngò, tí cà rốt bào nhỏ và rắc thêm vào một chút muối tiêu . Gia vị cuối cùng không thể sót, đó là nước sốt cà chua . Món nước sốt đặc biệt này chính là món làm cho ổ bánh mì tiệm bà Bếp thơm ngon không ở đâu có thể sánh bằng .
Nếu người nào có sở thích quan sát thì sẽ thấy một ông lảo ăn mày cụt hai chân nằm co quắp ở đằng sau xe bánh mì, ở trong góc trái cánh cửa kéo của cửa hàng sách . Không rõ bắt đầu từ bao giờ, ngày nào ông lảo cũng lết về góc này để ngủ qua đêm như thể đây chính là tổ ấm của ông . Ông hay nằm co quắp cái cơ thể vừa khô vừa đen trong bộ áo rách rưới dính đầy đất bùn như thế . Trông ông giống như một chiếc ruột xe đã bị hư nát mà người ta có thể tìm thấy ở bất cứ hố rác nào ngoài ngoại ô thành phố . Ông nằm đó chẳng phiền hà gì tới ai, và người ta cũng chẳng ai hại gì đến ông . Dưới màn đêm mờ nhạt ánh đèn, hai thế giới con người của họ đối với nhau dường như vô hình .
Một đêm nọ em tôi bị bệnh nặng và lên cơn sốt cao vì cả ngày không ăn được gì vào bụng . Em nằm rên rỉ ỉ ôi như thế này:
- Mẹ ơi, con sắp chết rồi đây .
Mẹ tôi sợ tái mặt và dỗ em uống thuốc . Mẹ bảo em yêu cầu bất cứ món ăn nào em thèm để mẹ làm cho em ăn . Sau một lượt liệt kê các món, em yêu cầu bánh mì quán bà Bếp .
Lúc ấy đã gần 10 giờ đêm . Tôi phóng xe đạp như bay băng qua hai con đường dốc mong mua kịp trước giờ đóng cửa . Tôi đến nơi đúng lúc bà Bếp đang làm chiếc bánh mì cuối cùng . Nhìn quanh không thấy người khách nào ở đó. Tôi yêu cầu mua bánh, nhưng bà lắc đầu không bán. Tiệm bà đã đóng cửa .
Tôi năn nĩ bà bán cho em tôi . Nó đang nằm ở trước ngưỡng cửa sự chết . Bà bối rối cầm ổ bánh mì và quay nhìn ông lão ăn mày đang ho khù khụ trong góc hiên . Ông cụ dường như đã nghe hết cuộc đàm thoại của chúng tôi . Ông khua tay và nói:
- Cô bán cho nó đi . Bửa nay tôi nhịn cũng được . Đừng lo cho tôi .
Bà Bếp lấy trong học tủ ra một gói nhỏ đưa ông và nhỏ nhẹ:
- Hay ông dùng tô cơm này đi .
Ông lảo xua tay:
- Giờ này đóng cửa hết cả rồi. Tôi ăn rồi mẹ con cô ăn gì...
Bà mỉm cười:
- Ông cứ ăn đi . Đừng lo cho mẹ con tôi .
Bao nhiêu năm nay, tôi chẳng bao giờ quan tâm giờ nào xe bánh mì đóng cửa, và sự gì vẫn thường xảy ra ở đàng sau chiếc xe bánh mì ấy . Ở giây phút này tôi chợt ngỡ ngàng nhận ra một chân giá trị mà chẳng có sách vỡ, kinh Thánh hoặc lời huấn dậy nào có thể rỏ ràng và mạch lạc hơn thế . Tôi ôm ổ bánh mì thịt đi về mà lòng cứ mãi vấn vương ...
Tôi hiểu rằng tôi luôn yêu mảnh liệt mảnh đất Việt Nam còm cỏi là thế ...
Pensee
